23 april 2023

Hi, bovenbouwscholier! Dikke kans dat jij op dit moment druk bezig bent met je studiekeuze, spannend! De mogelijkheden zijn tegenwoordig oneindig! Denk jij bijvoorbeeld aan een carrière in de dienstverlening, de horeca, bij defensie of in de vliegwereld, dan krijg jij later ongetwijfeld te maken met werken op onregelmatige tijden. Maar hoe is dit dan? Waar heeft dit allemaal invloed op? En hoe weet je of dit bij je past? Hieronder zijn alle ins en outs over onregelmatig werken voor je samengevat waardoor jij hopelijk een nog betere keuze kunt maken voor je werktoekomst!

Op het moment dat ik na de middelbare voor de HBO-v koos, waren de werktijden niet echt een hoofdissue voor mij: ik was vooral enthousiast over de studie zelf. Het onregelmatig werken, dat zag ik later wel weer. Achteraf gezien had ik het fijn gevonden als ik wist welke impact het onregelmatig werken zou hebben. Met name omdat je zo’n ander leven gaat leiden dan je vrienden op kantoor. En ook nu: mijn man en ik werken allebei onregelmatig. Hier is het dus allesbehalve een vast ritme, in tegenstelling tot zo’n beetje ALLES in onze maatschappij! Maar hier moet je mee kunnen ‘spelen’, júist de mogelijkheden benutten. Na 15 jaar lang ervaring met shifts weet ik hier alles van. In dit blog zet ik alles waar het shiftlife invloed op heeft voor je op een rij. Klein disclaimertje: ik vertel alles vanuit mij en wat ik gezien heb bij collega’s puur vanuit het verpleegkundig vak, maar ik denk dat het in grote lijnen bij iedere beroepsgroep met wisselende werktijden zo werkt.

Eigen tijd
Stel je even voor: fulltime van 9 tot 5 werken betekent vijf keer vroeg opstaan, altijd (auto)drukte op de weg heen en terug, een overbevolkte werkplek en ál je verplichtingen, afspraken, sportmomenten of boodschappen ‘s avonds en in het weekend doen. De avondjes en weekenddagen vliegen dan zo voorbij… Moet je van houden.
In een rooster met avond- en nachtdiensten kun je veel creatiever met je tijd omgaan: ’s ochtends in een lege sportschool je workout doen of je hardlooprondje in de ochtendzon. Vóór je nachtdienst kun je een keer lekker uitslapen en gaan lunchen met een vriend(in). De fysio of tandarts waar je ineens naartoe moet, is ‘s avonds wekenlang volgeboekt maar heeft vandaag in de ochtend nog plek! Óf wil je overdag juist eens helemaal niets doen: kan! Niemand die jou overdag stoort 😉 
Als ik mijn jaren met onregelmatig werk vergelijk met bijvoorbeeld de regelmatige school- en bijbaanjaren, voelt het nu een stuk relaxter. De meeste tijd gaat nu zitten in het regelen van de opvang voor de kinderen. Maar als dit eenmaal staat, is de maand zelf prima te doen. Omdat Lars en ik allebei ‘s avonds werken, hebben we regelmatig een avondje ‘alleen’. Dan neem ik bijvoorbeeld tijd voor een uitgebreid bad, we kijken onze eigen series of regelen oppas en spreken af met onze vriend(inn)en. Niemand die ons dan mist!
Als je weet dat je veel behoefte hebt aan baas zijn over je eigen tijd, kun je daar in een baan met shifts heel goed van profiteren. 

Sociale leven en feestdagen
Meer tijd doordeweeks om je zaken af te werken, betekent natuurlijk wel dat je in de weekenden soms meer moet werken. Ik heb meer dan tien jaar lang om het weekend gewerkt. Met name in mijn stapperiode baalde ik behoorlijk als ik het zoveelste feestje weer miste vanwege mijn werk. De gedachte dat er op dat moment in ieder geval geld óp de rekening kwam in plaats van eraf, deed mij dan goed 😉 Belangrijk: stel prioriteiten en maak keuzes in je afspraakjes. Je hebt maar 26 vrije weekenden, choose wisely!
Een ander groot ‘ding’ is het werken met de feestdagen. Ik ben iemand die erg gehecht is aan de feestdagen en de bijbehorende gezelligheid met familie of vrienden. Wie wil er nu wegrijden vlak vóór het Kerstdiner?! Toch is het wegrijden letterlijk het ergste van dat alles. Eenmaal op het werk is er tijdens de feestdagen juist altijd een supergezellige sfeer. Meestal is het rustig, iedereen neemt wat lekkers mee, filmpje op tussen de controlerondes door. Áls het dan een jaartje niet met je fam kan, dan maak je er met je lieve collega’s gewoon wat moois van!
Nog een gratis – maar onethisch – tipje: je kunt ook júist een werkweekend hebben of creëren als het jou uitkomt. Moet je per sé mee naar de verjaardag van je chagrijnige oudtante waar je totaaaal geen zin in hebt? Regel dan een dienst en zeg eerlijk: ‘Sorry, ik kan niet, het is mijn werkweekend…’. En de feestgangers maar medelijden met je hebben, haha! (Graag gedaan 😉 )

Weekendjes en vakanties
Lars en ik hebben altijd maximaal geprofiteerd van het creatief roosteren voor vakanties of weekendjes, waardoor we enorm veel uitstapjes gemaakt hebben. Op de IC konden we 24/7 diensten draaien, dus als je een keer een lang weekend of midweek weg wilde, zorgde je ervoor dat je wat meer diensten werkte in de omliggende weken. Je kon dan dus met roostervrije dagen een mini-vakantie regelen voor jezelf. De vijf weken vakantie bleven nog gewoon staan! Hoe groter je team, hoe eenvoudiger dit is. 
Toen we nog geen kinderen hadden, gingen we buiten het seizoen op vakantie. We konden door middel van roostervrije dagen de vakantie vaak nog een halve week uitbreiden. Nu we eenmaal aan de schoolvakanties gebonden zijn, is dit niet meer zo. Wél zorgen we dat we alle studiedagen van de kids samen vrij zijn, zodat we alsnog door een rustig pretpark kunnen lopen!
(In dit blog lees je nog meer over uitjes en vakanties plannen!)

Sport en ontspanning
De categorie ‘sport en ontspanning’ kun je in principe zo flexibel indelen als jij maar wilt. Ben je iemand die houdt van workouts of een fiets- of hardloopronde op z’n tijd? Dan is er geen enkel probleem! Ook een vaste vrije avond voor je wekelijkse sport- of hobbyclub is wel te regelen. Iets lastiger wordt het als je intensief sport of erg fanatiek wilt zijn in een team. Ik heb het hand in hand zien gaan, maar dan was óf de werkplek flexibel (in de vorm van een in opzet voor jou prettig rooster of de zegen van je collega’s om bijvoorbeeld al je zaterdagen weg te ruilen) óf de sport was flexibel: bijvoorbeeld maar één training mee kunnen doen en tóch opgesteld worden. Het bestaat, maar het is even een beetje geluk hebben dat je één van de twee (of allebei!) treft.

Fysieke en mentale gezondheid
Het is bekend dat onregelmatig werken en met name nachtdienst gezondheidsrisico’s geeft (hier schrijf ik in dit artikel wat over). Maar goed: dat geeft zittend werk bijvoorbeeld ook. Het hoort er nu eenmaal bij. Ik vind dit persoonlijk een kwestie van accepteren en ondertussen optimaal voor jezelf zorgen. 
Wél is het lekker als je laat kan opblijven en je lijf goed tegen omschakelen kan. Heb je ooit gereisd met tijdsverschil? Hoe voelde jij je daarbij? Het omschakelen vind ik vergelijkbaar met een soort mini jet lags. Als jou dat prima afgaat, lukt dit ook wel op je werk.
Ook moet je zo nu en dan tegen een kort nachtje kunnen. Het is wettelijk toegestaan om maximaal eens in de zeven dagen slechts 8 uren rust tussen twee diensten te hebben. Dat kan je overkomen, zeker bij werkplekken die het momenteel krap hebben. Houd goed bij wat hierin je rechten zijn. Zie bijvoorbeeld de arbeidstijdenwet en de CAO van je werkplek.
Een belangrijk punt om mee te nemen in je overweging is het hebben van een chronische aandoening. In het bijzonder de aandoeningen die verband houden met je bioritme. Deze collega’s kunnen prima in shifts werken, maar zij moeten hier wel altijd rekening mee houden. Een voorbeeld is diabetes. Door onregelmatig te werken ‘morrel’je aan je dag- en nachtritme en de eettijden, dus ook je glucosespiegel wordt dan anders dan normaal. Het is dan extra noodzakelijk om je lijf goed te kennen en goed in te kunnen springen op signalen. Kortom: extra goed op jezelf kunnen passen is dan een must.
Wat mental health betreft is het fijn als je een redelijke ruggengraat hebt. Want JA: je kunt een heftige dienst hebben of intens moe zijn terwijl de dienst er nog niet op zit. Door kunnen vlammen op je karakter is dan wel handig. Probeer je rust tijdens en vooral buiten je werk goed te bewaken, want daar laad je lichamelijk én mentaal weer op! 

Flexibiliteit en afwisseling
Ben je allergisch voor een vast stramien? Zoek dan juíst een baan met onregelmatig werk! Meestal is geen week hetzelfde. Baal je in week A van die drie nachten? In week B kun je weer fijn twee vroege en ‘n late werken. Weekend werken? De week daarop ben je van vrijdag tot dinsdag vrij!
Last minute ruiltjes komen vaker voor bij werken in diensten. Hier moet je tegen kunnen. Maar deze flexibiliteit leer je vanzelf wel aan, is mijn ervaring. Daar staat tegenover dat als je zelf ooit acuut iets moet ruilen, dit heel eenvoudig gaat bij shifties onder elkaar 🙂 .

Shiften met én zonder kids
Hoewel jij hier waarschijnlijk totaal nog niet mee bezig bent, wil ik dit toch noemen omdat het wel én niet hebben van kids een belangrijk iets is rondom het onregelmatig werken. Een kind heeft immers wél min of meer een regelmatig schema én altijd toezicht nodig!
Collega’s zonder kinderen hebben naar mijn mening weinig last van verschillende werktijden met betrekking tot hun weekschema’s. Ook zijn zij de meest flexibele collega’s op de vloer. Voor degenen die wat meer vastzitten natuurlijk fijn, maar als medewerker zonder kinderen moet je jezelf altijd goed in de gaten houden. Voor je het weet heb je een supervervelend rooster vanwege een collega met een oppasprobleem én je de dag daarvoor al geschoven had voor een collega met een ziek kind. En ook al is de wil er wel, diezelfde collega’s kunnen vaak minder goed terugruilen als jíj eens omhoog zit. Maar ook jij hebt prioriteiten: ‘geen zin hebben’ of een dag willen uitslapen zijn ook redenen om niet te ruilen: dat zijn JOUW prioriteiten! Je moet dit goed voor jezelf kunnen bewaken.
Heb je (later) wél kinderen, dan heeft onregelmatig werk ook zijn voor- en nadelen. Wat voor mij heel waardevol is geweest de afgelopen zes jaren, is dat Lars en ik enorm veel wakkere tijd door heb kunnen brengen met de kinderen voordat ze naar school zijn gegaan. Ik werkte 28 uur en dat komt neer op 3 à 4 dagen per week, waarbij dus lang niet alle uren overdag plaatsvonden. Hierdoor had ik hele ochtenden speeltijd, bijvoorbeeld ook vóór een avonddienst. Met meer uren werk had ik dus minstens evenveel ‘kindertijd’ (ipv iedere werkdag om 18.00 u. thuiskomen) dan een vriendin die 24 uur werkt. Hoewel Lars en ik dus niet veel samen thuis waren, was er zo’n 90% van hun wakkere tijd wel één van ons bij hen. Daarbij kwam dat ik al mijn vriendinnen wel een keer kon zien: de een was op maandag vrij, de ander had op donderdag haar vrije dag. Wij een koffietje en kletsen terwijl onze kinderen lekker speelden. Nu is dit helaas juist wat minder: de kids allebei op school en dan een late, dan kun je ze wegbrengen en ‘s avonds een keer videobellen en that’s it! Maar dit geeft je aan de andere kant wel weer meer vrijheid overdag! Ik heb nu ook liever nachten dan toen ze kleiner waren. Ik breng ze naar school, ik ga slapen en ik haal ze weer op! 
Met onregelmatige diensten kun je ten slotte ook slim plannen om te besparen op (betaalde) opvang. Laatst had ik bijvoorbeeld nachtdienst, Lars dagdienst. De kinderen zijn toen slechts één uurtje naar de VSO geweest terwijl wij samen 16 uur gewerkt hebben. Best rendabel!
Overall gezien moet je kunnen rekenen op een goed oppasnetwerk. Denk aan familie, vrienden, buren, een babysitter of de opvang. Flexibele opvang is top, maar wel een stukje duurder én vaak alleen beschikbaar in grotere dorpen of steden. Ook kun je meerdere dagen vastleggen, maar die heb je dan misschien niet nodig. Maak hierbij de afweging of je het geld ervoor over hebt. Een laatste tip: maak afspraken met een ander onregelmatig werkend iemand voor eventuele noodopvang. Diegene snapt als geen ander dat het fijn is om last minute op iemand terug te kunnen vallen. Andersom kun je het ook eens op jouw vrije dag terugdoen!

Wij horen heel graag terug wat jij hiervan vindt! Heeft dit je idee over onregelmatig werk veranderd? In goede of minder goede zin? Heb je nog meer vragen? Of ben jij iemand die al onregelmatig werkt? Denk jij er hetzelfde over als wij of heb je nog fijne aanvullingen? Alles is van harte welkom op Instagram, LinkedIn of via de mail!